Zasady technicznego opracowania tekstów

W niniejszym rozdziale opisane zostały podstawowe wymagania dotyczące opracowania redakcyjnego tekstu. Zgrupowane tu zostały zagadnienia związane z techniczną i formalną stroną zagadnienia. Uwagi dotyczące redakcji tekstu można znaleźć tutaj.

Uwaga!

Brak podstawowego opracowania tekstu jest wyrazem braku szacunku dla czytelnika lub dla redakcji, której przekazujemy pracę.

Układ strony

Typowy układ strony stosowany w pracach zaliczeniowych i dyplomowych można opisać następująco.

Format strony A4 (210mm×297mm)
Marginesy 2,5 cm
Nagłówek i stopka 1,5 cm (jeżeli występują w tekście)
Font (krój czcionki) Times New Roman1
Stopień czcionki (wielkość) 12 pt
Interlinia 1,5 wiersza

Należy zapamiętać: prace drukujemy zawsze wykorzystując tylko jedną stronę kartek.
W przypadku oprawianych prac dyplomowych dodajemy margines na oprawę równy 1 cm (lewy margines liczy wówczas łącznie 3,5 cm, prawy - bez zmian, czyli 2,5 cm).

Formatowanie tekstu i akapitów

  • Tekst pracy justujemy (tj. wyrównujemy do obu krawędzi) — nadaje to pracy elegancki wygląd, ułatwia jej czytanie i pozwala uniknąć wątpliwości co do miejsca złamania akapitów. Z reguły justowanie ustawiamy następującą ikoną (lub podobną): icon_align_justify.png
  • Prace pisane w języku polskim dzielimy na akapity. Akapity wyróżniamy wcięciem. Nie stosujemy dodatkowej linii odstępu dla wyróżnienia akapitu2.
  • Podział na akapity uzyskujemy naciskając klawisz [Enter]. Nie stosujemy klawisza [Enter] do zakończenia linii wewnątrz akapitu! Dzięki temu unikniemy kłopotów z formatowaniem tekstu.
  • Jeżeli pierwszy wiersz nie posiada wcięcia, to możemy je uzyskać na dwa sposoby:
  • za pomocą jednego wciśnięcia klawisza tabulacji [Tab];
  • ustawiając wcięcie pierwszej linii we właściwościach akapitu.

Numeracja stron

  1. Konieczne jest numerowanie stron każdej pracy.
  2. Nie stawiamy numerów na stronach tytułowych! Uwzględniamy jednak stronę tytułową w numeracji (następna strona po tytułowej nosi numer 2, etc.).
  3. Numery stron stawiamy najczęściej na środku u dołu strony (stopka). Jeżeli stosujemy asymetryczne rozłożenie numeracji, to należy pamiętać, aby numer znajdował się przy zewnętrznej krawędzi strony.

Jak sformatować tekst w edytorze?

Więcej informacji na temat pracy z tekstem i formatowania można znaleźć tutaj:

  1. Praca z tekstem - Word 2003;
  2. Zbiór porad z oficjalnej strony Word 2007.

Znaki interpunkcyjne w tekście

Zasady ogólne

Znaki interpunkcyjne stawiamy zawsze bezpośrednio za wyrazem. Innymi słowy, znak interpunkcyjny przyklejamy do wyrazu — odstęp jest zawsze po prawej stronie znaku.
Uwaga: Reguła ta nie dotyczy kresek poziomych.

Nawiasy otwierające przyklejamy do następnego wyrazu, a nawiasy zamykające do wyrazu poprzedzającego.

Warto zapoznać się z syntetycznym spisem reguł i typowych błędów przygotowanym na użytek tłumaczów UE:
Interpunkcja w kilku punktach”, na podstawie tekstu prof. Jerzego Podrackiego opracował Damian Weymann3.

Cudzysłowy

W tekście stosujemy cudzysłowy: „” (tzw. drukarskie) lub «» (tzw. francuskie, stosowane gdy mamy cudzysłów w cudzysłowie).

Przykład (tekst zagnieżdżonego cytatu specjalnie wyróżniono tu podkreśleniem)

Piotr Skarga w Kazaniach sejmowych często odwołuje się do Biblii. Wzmacnia to stylizację religijną tego utworu, jak na przykład w tym fragmencie: „Gdy lud on wybrany króla sobie prosił od Samuela, sędziaka onego i kapłana, który jemi na on czas rządził, mówi Pismo, iż się to Samuelowi nie podobało, iż rzekli: «Daj nam króla, aby nas sądził». I żałował się na nie przed Panem Bogiem, modląc się. A P[an] Bóg mu powiedział: «Usłuchaj głosu ludu tego we wszytkim, o coć mówią: bo nie ciebie, ale mnie porzucili, abych nad nimi nie królował»”.

Symbole cudzysłowów francuskich « » można uzyskać w następujący sposób:

  • wybierając w edytorze polecenie \Wstaw\Symbol i wskazując odpowiednie znaki z tablicy
  • z klawiatury Mac (programisty): « [Alt]+[\] oraz » [Alt]+[Shift]+[\]
  • z klawiatury Linux: « [Alt]+[9] oraz » [Alt]+[0]
  • z klawiatury Windows: « [Alt]+[0][1][7][1] oraz » [Alt]+[0][1][8][7]; ewentualnie « [Alt]+[1][7][5] oraz » [Alt]+[0][1][7][4]; (cyfry zawsze są wybierane z klawiatury numerycznej przy wciśniętym klawiszu [Alt])

Interesujące wiadomości na temat cudzysłów można znaleźć w polskiej Wikipedii, na temat cudzysłowów w różnych językach w wersji angielskiej (zob. zwł. doskonała tabela porównawcza!).
Więcej na ten temat typografii cudzysłowów znajdziecie w artykule R. Chwałowskiego.

Kreski poziome (dywiz, półpauza, pauza)

„Kreskologia stosowana”:

- „dywiz” = dzieli wyrazy
„półpauza” = łącznik (np. „biało–czerwony”)
„pauza” = myślnik (znak interpunkcyjny)
Niekiedy ze względów estetycznych przyjmuje się następującą konwencję:
- dywiz i półpauza (najkrótsza kreska)
pauza (kreska średniej długości)

Zagadnienie to budzi liczne wątpliwości mimo ujęcia go normami. Warto zapoznać się ze stanowiskiem Rady Języka Polskiego. Polecam również
artykuł Roberta Chwałowskiego.

Zbiegi znaków interpunkcyjnych

Jeżeli w tekście dochodzi do zbiegu znaków interpunkcyjnych, to warto stosować się do następujących zasad:

  1. Kropkę stawiamy zawsze jako ostatni znak. Jeżeli cytowane zdanie ujmujemy w cudzysłów, to kropkę zamykającą ostatnie zdanie przenosimy za znak cudzysłowu.
  2. Oznaczenie przypisu stawiamy z reguły przed znakiem interpunkcyjnym (dotyczy to również kropki)4. Wyjątkiem od tej reguły jest nawias zamykający, wykrzyknik i pytajnik — w tych wypadkach znak przypisu stawiamy po wymienionych znakach.
  3. W przypadku zbiegu wielokropka i kropki na końcu zdania pomijamy kropkę zob. poradnia językowa PWN

Zob. również porady językoznawców dotyczące znaków interpunkcyjnych.

Strona tytułowa

Znormalizowana strona tytułowa jest wymagana w pracach dyplomowych. Zwyczajowo stosuje się ją również w pracach zaliczeniowych — podnosi ona wartość estetyczną pracy. W tym przypadku należy odpowiednio ją zmodyfikować.

Znormalizowana strona tytułowa w UPJPII (link zapasowy)

Wymagania odnośnie prac dyplomowych

Prace dyplomowe, ze względu na ich wagę, przygotowuje się według ściśle określonych wymagań formalnych. Niezachowanie wymogów formalnych może być przyczyną trudności ze złożeniem pracy, a dodatkowo negatywnie wpływa na ocenę.

Spis wymogów dotyczących prac dyplomowych na Wydziale Filozoficznym UPJPII.

Słownik pojęć

W niniejszym rozdziale użyto wiele pojęć z zakresu technologii druku. Wiele z nich może być nowością, warto skorzystać więc z następującej pomocy:
Słownik pojęć związanych z przygotowaniem i drukiem tekstów.
Więcej informacji na ten temat można znaleźć również w Wikipedii.

Dla zainteresowanych

Czym jest strona znormalizowana?
Artykuły o typografii autorstwa Roberta Chwałowskiego
Porady redakcyjne ze strony MS STUDIO